'Opfriscursus' tegen politisering van de overheidscommunicatie

“Er is een groter probleem aan het ontstaan: onwaarachtige overheidsinformatie via de media, voor de burger.” NRC-journalist Tom-Jan Meeus bindt de kat luidruchtig de bel aan. Eerst in “De Kamer mag je niet bedriegen, de media wel”, later in “Voorlichters en sloganpolitiek”, hekelt hij de ‘gepolitiseerde voorlichting’ en geeft daar enkele voorbeelden van. Oud-journalist, oud-overheidsvoorlichter en oud-VVD-partijvoorlichter Henri Kruithof verwijt Meeus ‘te kort door de bocht te gaan’. Hij verwerpt Meeus’ suggestie dat er sprake zou zijn van ‘structureel misleiden van de media door de overheid’.

Reacties van Henri Kruithof en Hans Wiegel op Tom-Jan Meeus

Tom-Jan Meeus, NRC-redacteur die de politisering van de overheidscommunicatie hekelt

Het is verstandig als binnen de kring van de overheidscommunicatie een debat wordt gevoerd over de vraag of er aanleiding is gegeven voor de opvatting van Meeus. Eerder zou ik me niet wagen aan een publiek debat waar Kruithof toe oproept. Het zou dan wel eens een bloederige slachtpartij kunnen worden.

In 2004 heeft de VoRa de Uitgangspunten voor overheidscommunicatie gemoderniseerd. Dat is het Normenkader van de individuele overheidsvoorlichters. Die moet bescherming bieden tegen al te opdringerige opdrachtgevers, maar ook een waarborg zijn voor burgers dat overheidsinformatie eerlijk en correct is. Propaganda is uit den boze, is de strekking ervan. Sindsdien is er veel gebeurd. Bijna alle politici hebben zich voorzien van politiek assistenten die zich nergens aan storen. In het Handboek voor ministers staat helder dat ze zich niet met de media mogen verstaan. De praktijk is anders. De politiek assistenten zien in bewindspersonen hun ‘klant’, voor wie ze niets ontziend door het vuur gaan. Professionele overheidsvoorlichters zien in bewindslieden ‘opdrachtgevers’, die hun beleid aan de enige echte klant, de samenleving, uitgelegd willen zien. Die klant hoort centraal te staan. De Uitgangspunten bieden hen daarbij houvast.

Halverwege 1999 liep Gerrit Zalm, minister van Financiën, vergezeld van twee nieuwe voorlichters rond bij de uitreiking van de Anne Vondelingprijs. Aan iedereen stelde hij hen voor als ‘de voorlichter van de FNV’ en de ‘voorlichter van de kardinaal’. Om te laten zien dat voor hem politieke kleur er niet toe deed. Die FNV-voorlichter was ik, inmiddels met pensioen. De voorlichter van de kardinaal was Stephan Schrover, nu DG RVD. Aan hem de uitdaging het vertrouwen in de professionaliteit van de overheidsvoorlichters te verstevigen, bij de opdrachtgevers, maar ook bij de klanten, de burgers. Te beginnen met een opfriscursus Uitgangspunten voor overheidscommunicatie. Opdat ze daardoor eerst steviger staan in discussies binnen de politieke en departementale omgeving. Goed onderbouwd ook de meerwaarde van eerlijke voorlichting voor het vertrouwen in politiek en politici kunnen aangeven. Laat daarna het publieke debat, waarvan naast Kruithof ook ik een groot voorstander ben, maar komen.

Jeroen Sprenger
Oud-directeur Communicatie van het ministerie van Financiën

Eerder gepubliceerd op website Logeion Weekly, 21 oktober 2015

Een beschouwing over de Uitgangspunten voor de overheidscommunicatie, het Normenkader, is elders op deze website te vinden.